Instrumentarium

W życiu naszych dalekich przodków była obecna muzyka zarówno wokalna jak i instrumentalna, świadczą o tym fragmenty instrumentów odnajdywane przez archeologów prowadzących wykopaliska na terenie Polski. Wśród ich znalezisk najcenniejsza, bo nigdzie w takim kształcie nie spotykana, okazała się odkryta w Kowalewie w Wielkopolsce kościana pięciootworowa piszczałka pochodząca sprzed XI wieku. Wiadomości o słowiańskim instrumentarium czerpać też możemy z kronik i relacji podróżników wędrujących przez ziemie Słowian. Teofilaktos Symokattes, a także źródła arabskie donoszą o instrumencie strunowym zwanym gęślami lub kitarą. Hermenryk Augieński pisze o psalterium (daleki prototyp cymbałów), towarzyszącym Słowianom podczas tańców. Thietmar notuje, że gdy wojska Słowiańskie nacierały około 986 roku na rzeką Tongerzą na wojska niemieckie, kroczyli przed nimi trębacze. Wreszcie Gall Anonim w swojej Kronice w opisie żałoby po śmierci Bolesława Chrobrego (1025) wyrażanej przez lud w tradycyjny sposób, donosi, że w szlochanie lutnia, oklaski w smutek powszechny, radość w westchnienia ciężkie się obraca […] ani klaskania, ani dźwięków lutni po gospodach nikt nie słyszał; żadną piosnką dziewczęcia, ani odgłosem wesołości po ulicach nie zabrzmiało.
Rozpowszechnianiu się pieśni religijnych wśród ludu służyła także coraz częstsza obecność organów w świątyniach. W XIV wieku na terenie Polski organy na równi ze śpiewem chóru towarzyszyły odprawianiu mszy. Pojawiły się jednak na ziemiach polskich znacznie wcześniej, lecz nie wiadomo kiedy i w jakiej postaci. Do naszych czasów nie przetrwał żaden polski stacjonarny instrument średniowieczny. Niewiele jest ich też na zachodzie Europy, najstarszy zachowany znajduje się w Szwajcarii w Sitten w kościele Notre Dame de Valere, pochodzi prawdopodobnie z XIV w. W miarę jak rozwijała się sztuka organmistrzowska, instrumenty podlegały nieustannym modyfikacjom – unowocześniano je i powiększano. Zachowały się natomiast przekazy ikonograficzne.

Podział według rodzaju instrumentu:

Perkusyjne: bębny dwumembranowe (tarabany i tapany), jednomembranowe ramowe (podobne do dzisiejszych bodhranów) i nakery (małe kotły), dzwonki, janczarki. Zastosowanie - od muzyki dworskiej do ludowej, głównie do tańca, chociaż także do dodania dramatyzmu przy śpiewaniu poematów.

Strunowe:
Smyczkowe: fidel i rebek, porównywalne z dzisiejszymi skrzypcami, używane w muzyce dworskiej do tańca i pieśni.
Korbowe: lira korbowa. jedyny instrument strunowy korbowy. Stosowany raczej w muzyce ludowej
Szarpane lutniokształtne: lutnia od XIII w., wcześniej cytola i kobza (obie podobne do gitary) Zastosowanie: muzyka dworska, głównie pieśni.
Szarpane harfokształtne: harfa prostokątna (wczesne średniowiecze) i gotycka (podobna do dzisiejszej, późniejsze czasy). Uważane za najszlachetniejszy instrument, stosowane przy wykonywaniu pieśni. Psalterium, cymbały - podobnie akompaniament przy śpiewie.

Dęte
Dęte drewniane bezstroikowe: flety, dwojnice, używane głównie w tańcach.
Dęte drewniane stroikowe: szałamaje, kornetto, rauschpfeife (od XV w.) krzywuły, kortholty, bombardy. Bardzo głośne instrumenty o charakterystycznym brzmieniu, nadawały się do akompaniamentu do tańca w dużych salach i na fanfary. Oprócz tego znano wiele odmian dud i tzw. bladder pipe - mini dudy z małym workiem ze świńskiego pęcherza i jednym dronem skierowanym w dół.
Dęte blaszane - tak je można określić, choć nie koniecznie musiały być wykonane z blachy, lecz dźwięk wydobywało się podobnie- "pierdząc" ustami do ustnika. Tutaj znajdą się rogi, cynki, lizardy i serpenty.

Święta Cecylia grająca na lutni